यत् प्रत्यय
🌼यत् प्रत्यय🌼
यत् प्रत्यय जब धातुओं के साथ जोड़ा जाता है तो इसका "य" शेष रहता है। यत् प्रत्यय केवल अजन्त धातुओंसे जोड़ा जाता है। ( अचोयत्) यत् प्रत्यय योग्य अर्थ को प्रकट करता है। यत् प्रत्यय लगाने से धातुओं में निम्न परिवर्तन होते हैं:-
(1) यत् प्रत्यय जोड़ने पर धातुओं के इ, उ, ऋ को गुण अर्थात् इ, ई को ए, उ, ऊ को ओ तथा ऋ को अर हो
जाता है।
(2) यत् प्रत्यान्त शब्द अव्यय होते हैं।
जि+ यत्। जेयम्
नी+ यत्। नेयम्
चि+ यत्। चेयम्
श्रि+ यत्। श्रेयम्
क्री+ यत्। क्रेयम्
श्रु+ यत् श्रव्यम्
स्तु + यत् स्तव्यम्
अयादिसन्धि नियम के अनुसार "ओ" को अव् आदेश भी हुआ है।
हु+ यत् हव्यम्
भू+ यत्। भव्यम्
ऋ+ यत्। अर्यम्
आ अन्त वाली धातु से यत् प्रत्यय जोड़ने पर आ को ई होकर पुन: उसे ए गुण हो जाता है। यथा-
दा+ यत्। देयम्
धा+ यत्। धेयम्
पा+ यत्। पेयम्
स्था + यत् स्थेयम्
अजन्त के अतिरिक्त शक्, सह, तक्, शस्, चत, यत्, जन्, हन्, गद्, मद, चर्, तथा पवर्गान्त और अ उपधा वाली
धातुओं से भी यत् प्रत्यय जोड़ा जाता है। यथा-
शक् + यत् शक्यम्
सह् + यत्। सह्यम्
तक् + यत्। तक्यम् (हँसी उड़ाने योग्य)
शस् + यत्। शस्यम् (मारने योग्य)
चत् + यत्। चत्यम् (पूछने योग्य)
यत् + यत्। यत्यम्
जन् + यत् जन्यम्
हन् + यत्। वध्यम्
गद् + यत्। गद्यम् (कहने योग्य)
मद् + यत्। मद्यम्
यम् + यत् यम्यम्
वह + यत्। वह्यम्
पवर्गान्त तथा अ उपधा वाली धातुओं से यत्-
शप् + यत्। शप्यम्
जप् + यत्। जप्यम्
लभ् + यत्। लभ्यम्। )
आ + लभ् + यत्। आलम्भ्यम् (हिंसा योग्य)
उप + लभ् + यत्।। उपलम्भ्यम् (प्रशंसा के योग्य)
Kalpna choudhary Roll no 1901HI065
ReplyDeleteNitika1901hi067
ReplyDeleteManisha 1901hi054
ReplyDelete
ReplyDeletePriyanka
roll number1901hi059
simran Devi
ReplyDelete1901hi077
major Hindi
2nd year
Tanu Bala 1901hi079
ReplyDeleteBhawna devi 1901hi064
ReplyDeleteRiya Sharma
ReplyDelete1901hi002
Ishita
ReplyDelete1901HI070
Pooja Devi
ReplyDelete1901HI029
ReplyDeleteShaweta choudhary
1901hi038
Shweta kumari 1901hi011
ReplyDeleteAmisha 1901HI001
ReplyDeleteSakshi Devi
ReplyDelete1901hi015
Siya pathania 1901hi074
ReplyDeleteShaveta kaler 1901hi058
ReplyDeleteShikha mAnhas rollno 1901hi072 major hindi
ReplyDeletePriyanka 1901Hi034
ReplyDelete